Çocukların okul çağında yaşadıkları akran istismarı, üzerinde çözüm odaklı düşünülüp çalışmalar yapılan bir sorundur.

Akran istismarı ile ilgili ilk bilimsel çalışmalar 1970’lerin sonlarında Norveç, İsveç ve Finlandiya’da başlamıştır. 1978 Norveçli araştırmacı Dan Olweus tarafından yazılan “Okullarda Saldırganlık” isimli kitap, akran istismarı konusunda bir dönüm noktası olarak kabul edilmiştir.

Akran istismarı; bir bireyin ya da bir grubun bir bireye yönelik olarak uyguladığı, tekrarlayıcı ve sürekliliği olan, gücün sistemli olarak kötüye kullanılmasını içeren, zarar verici ve incitici saldırgan davranışı olarak tanımlanmaktadır.

Akran istismarında; güçler dengesizdir, arkadaşlık yoktur. Tekrarlayıcı olumsuz hareketler vardır. Güç ve kontrol arayışı vardır. İstismarın ciddi sonuçları vardır; fiziksel ve ruhsal zarara yol açar. İstismar eden; güç kazanmayı ya da belli bir eşya, para almayı dener. Akran istismarında, problemi çözmek için çaba sarf edilmez. Sadece mağdurda yoğun olumsuz duygusal tepki, uygulayıcıda başarma ve mutluluk duyguları vardır.

Akran istismarının türleri; bedensel/fiziksel, duygusal ve sosyaldir.

Bedensel/fiziksel; başkasının bedeni ya da malına zarar vermedir. Duygusal; Başkasının kendilik değerine zarar vermedir. Sosyal, başkasının gruba kabulüne zarar vermedir.

Bireysel, ailesel ve okula ait akran istismarının nedenleri incelenmektedir.

İstismar edenler genellikle, ailelerinde saldırganlık ve yoğun çatışma yaşamaktalardır. Empati kurma yeteneğinden yoksun ve duygusal izolasyonları olan bireylerdir. Sosyal beceri ve iletişim kurmada yetersizlerdir. Saldırgan ve dürtüsel mizaca sahiplerdir.

İstismar edenlerin aileleri, yeterli ilgi ve sevgi göstermezler. Çocuk, şiddeti ailede öğrenirken şiddet içeren davranışları da hoş görülmektedir. Aile, çocuğa karşı güç kullanmaktadır. Ailede, aşırı koruyuculuk vardır.

Okulun sosyal yapısı, öğretmen ve idarecilerinin tutumu istismar nedenlerindendir.

Akran istismarı; ruhsal, akademik ve sosyal beceri sorunlarıyla sonuçlanmaktadır.

Var olan sıkıntıların artması, uyku sorunu, altını ıslatma, depresyon, bedensel yakınmalar, okul fobisi, intihar düşünceleri ve girişimi ruhsal sorunlardır.

Ders başarısında düşme, konsantrasyon kaybı, ders içi uyumsuzluk ve okul reddi akademik sorunlardır.

Düşük benlik saygısı, azalmış kendine güven, olumsuz kendilik algısı, arkadaşları tarafından ihmal edilme duygusu, utangaçlık ve içine kapanıklık sosyal beceri sorunlarıdır.

Bireysel, ailede ve okulda akran istismarı önlenmelidir.

Bireysel önlemler;

- Öğrencilerin girişkenlik düzeyini artırmak

- Uygun baş etme yollarını geliştirmelerine yardımcı olmak

- Sosyal izolasyona izin vermemek

- Akran destek grubu oluşturmak

Ailede alınması gereken önlemler;

- Aile içinde benzer davranışları önleme

- Akran istismarı belirtilerini tanımaya hazır olma

- Okulla iş birliği yapma

- Sosyal ortam geliştirme

- Okuldaki akran istismarını önleme çalışmalarına destek verme

Okulda hayata geçirilmesi gereken önlemler;

- Akran istismarı konusunda bilinçlenme, eğitici eğitimi programlarının olması

- İstismarı önleyici kapsamlı programların yapılması ve uygulanması

- Okul personelinin davranış birliği içinde olması

Çocuklarımızın sosyal ortamlarında yaşadıkları akran istismarı, müdahale edilmesi gereken bir sorundur.

Akran istismarı açısından risk grubunda olduğu belirlenen çocuklar, rehber öğretmenin izlenimine alınmalıdır.

Rehber öğretmen, tüm okul çalışanları ve aileler ile akran istismarını önlemeye yönelik iş birliği içinde olmalıdır.

Öğrencilere akran istismarı konusunda farkındalık oluşturma eğitimleri verilmeli ve bu konuda bilgi düzeyleri arttırılmalıdır. Eğitim döneminde; bilgi aktarımı devam etmeli ve davranışlar izlenerek doğru davranış alışkanlığı kazandırılmalıdır.

Çocuklarımıza, ‘benlik saygısı’ kazandıkları ve sağlıklı ilişkiler kurdukları sosyal ortamlar dilerim…