Birkaç yazımda ve sosyal paylaşımlarımda ahlaksız ticaret uygulamalarını gördüğümü ve bir ülkenin değerlerini yok edecek davranışların olduğunu yazmıştım. Bu yazılarımın üzerine birçok geri dönüş aldım. Bu geri dönüşlerin bazıları konuya tamamen uzak, bazıları ilişkili ve bazıları tamamen konunun dışındaydı. Ama geri dönüşlerin bazılarında ahlaklı ticaretin ne olduğuna ilişkin tanımlar ve kendi örneklerini belirten metinler vardı. Bugün bu geri dönüşlere ilişkin olarak ticaretin ahlaklısı nasıl olur yazısını yazacağım.

Ticaret insanoğlunun yaşamında çok önemli ve gereklidir. İnsanlar hayatını refahı ve huzur içinde devam ettirebilmesi için ihtiyaçlarını doğru yoldan karşılayabilmeleri, haysiyet ve şereflerini koruyabilmeleri için ticaret muhakkak gereklidir.

Alış veriş geçimi ve yaşamı kolaylaştırır; kavga, yağma, hırsızlık, dolandırıcılık, hıyanet ve hile gibi kötülüklerin önüne geçer. Çünkü muhtaç olan insan, başkasının elindeki mala gözünü diker, onu elde etmek için meşru bir muamele olmazsa kavga, gürültü ve hatta ölüme varan olaylar meydana gelir, hayat felce uğrar, düzen bozulur. Ticaret yapmanın bazı temel değerleri vardır. Bu değerler;

▪ Doğruluk

▪ Doğru ölçüp tartma, planlama

▪ İnanma ve istikrar

▪ Müşteri ilişkisinde tutarlı olma

▪ İnsana ve işe ihanet etmeme

▪ Yapılan işi veya ticareti yapılacak ürünü doğru anlatma

▪ Kolaylık sağlamak

Ekonominin başarıya ulaşması, özellikle vicdani değerlere ve hayatın kuralarına doğru algılamakla mümkündür. Kişinin ahlakî prensiplere bağlı kalması ve davranışlarını bu çerçevede düzenlemesi halinde; kısacası ticarî ahlakın var olmasıyla birlikte toplum plânındaki ekonomik huzursuzluklar ve dengesizlikler ortadan kalkabilir. Sosyal barışın garantisi haline gelebilir. Ülkelerin kalkınma ve ilerlemesinde ticarî ahlakın önemi büyüktür.

İster bireysel ilişkilerimizde, ister iş hayatında ahlak kuralları hep aynıdır. Ahlaklı olmak demek, yalan söylememek, aldatmamak, çalmamak, rüşvet alıp vermemektir. Hangi ülke, hangi sektör olursa olsun, geçerli olan, bu ahlak kurallarıdır. Bu kurallar kişilere ya da kurumlara göre değişmez. İş hayatı da, günlük hayat da aynı ahlak kurallarına tabidir. Nasıl özel ilişkilerimizde dürüst olmak zorundaysak, iş hayatında da dürüst olmak zorundayız. Yalan söylemek, gerçeği gizlemek, aldatmak, hile yapmak sadece bireysel ilişkilerimizde değil, her yerde ve her alanda, ahlaksızlıktır.

Hiçbir iş sadece, ürün ve hizmet üretmekten ibaret değildir. Ne kadar kaliteli üretim yaparsa yapsın, bir şirketin en önce temel ahlak kurallarına uyması gerekir. Buna uymayan şirketler, etki alanlarındaki insanlara büyük zarar verirler. Bu yüzden kim hangi işi yaparsa yapsın, o işi nasıl yaptığı yani ahlaklı davranıp davranmadığı, yaptığı işin niteliğinden çok daha önemlidir. Çünkü insanlar, kalitesini beğenmedikleri bir marka yerine, kendi özgür seçimleriyle, bir başka markanın ürününü alabilirler. Ama bir şirketin yaptığı ahlak dışı davranışı, bazen uzun bir süre kimse fark etmeyebilir. Kaliteli bir ürün satın aldığını zanneden insanlar, yanıldıklarını uzun süre anlamayabilirler. Bu nedenle ahlak, en az kalite kadar önemlidir.

Ticari ahlak, ürün yada hizmetin vaadi ile sunduğunun aynı olması, ürünün sadece satılana kadar değil sonrasında da arkasında durulması, yasal yönetmeliklere uyulması, paydaşlara karşı açık ve şeffaf olunması ile sağlanacak ticari bir erdemdir.

İster küçük, ister küresel büyüklükte olsun, şirket yönetmenin temelinde ahlaki kurallar vardır. Bunlar ülkeden ülkeye, toplumdan topluma değişen kurallar değildir. Dünyanın her yerinde, her çalışanın ve her yöneticinin uyması gereken kurallardır.

Ticaretin ruhu, doğruluk, emniyet, yaşanan devri idrak, müşteriye karşı fevkalâde nazik ve terbiyeli davranmaktır. Bu hususların birinde kusur eden, ticaretin ruhunu hırpalamış, dolayısıyla da kendi kazanç yollarını tıkamış olur.

Bu kadar derinlemesine konuyu işlememin nedeni ise ahlaksızca yapılan işlerin çoğalıyor olmasındandır. Bu ahlaksızlık hem ülke içinde he ülke dışında açıkça yapılmaktadır. İşte tam bu noktada devletin yaptırım uygulayarak para cezasından, ticaretten men etme cezasına kadar varan tüm kuralları açıkça işletmelidir. Bu ülkenin vizyonunu ve standartlarını açıkça ortaya koyacak değer olacaktır.