Deprem… Bir sabah uykudan uyandıran sarsıntı, bir akşam yemeğini yarıda bırakan korku… Ve çoğu zaman, ardında gözyaşıyla yazılmış acı hikâyeler bırakan bir gerçeklik. Depremi yok sayamayız, onunla yaşamayı öğrenmeliyiz. Çünkü bu coğrafyada deprem, istisna değil, hayatın bir parçasıdır. Bize düşen, depremi felakete dönüştüren bilinçsizlik zincirini kırmaktır.
Bugün bölgemizde meydana gelen depremler, bir kez daha gösterdi ki; bilinç her aşamada hayat kurtarır. Deprem öncesinde atılacak her doğru adım, deprem anında gösterilecek her bilinçli davranış ve deprem sonrasında sergilenecek her organize hareket; can kayıplarını azaltır, yaraları hızla sarar. Bu zincirin her halkası, toplumun geleceğini koruyan en güçlü savunmadır.
Deprem öncesi yapılması gerekenler bellidir. Sorumluluk makamında olanların, sadece kriz anlarında değil, her zaman zemin etüdü, bina güvenliği, nüfus planlaması, tarım ve sanayi yerleşim düzeni gibi çalışmalarını eksiksiz yürütmesi gerekir. Bu bir lütuf değil, halkın en temel hakkıdır. Sağlam yapılar inşa etmek, sadece mühendislik değil, aynı zamanda vicdan işidir. Planlı şehirleşme, yaşamı korumanın ilk adımıdır. Çünkü bir bina, sadece beton ve demirden ibaret değildir; içinde hayatlar, anılar, umutlar vardır.
Dünyada bunun çok güçlü örnekleri var. Japonya, çocuklara okul öncesinden itibaren deprem tatbikatı yapıyor, her bina sıkı deprem yönetmeliklerine tabi tutuluyor. Şili, deprem anında ve sonrasında iletişimi koparmayan, halkı organize eden güçlü bir afet yönetim sistemine sahip. Kaliforniya (ABD), kamu spotları ve toplum temelli eğitimlerle her yaştan vatandaşı deprem bilinciyle donatıyor. Bu ülkeler depremi yok etmeyi değil, onunla yaşamayı ve etkilerini azaltmayı başarmış durumda. Çünkü biliyorlar ki; depremin kendisi değil, ona hazırlıksız olmak asıl felakettir.
Deprem anında soğukkanlı kalmak, yalnızca kişisel bir özellik değil, eğitimle kazanılan bir refleks haline gelmelidir. Panik, can kaybının sessiz ortağıdır. Deprem sırasında doğru davranış şekillerini bilmek; yere çöküp, sağlam bir noktada tutunmak, başını korumak, tehlike geçene kadar yer değiştirmemek gibi basit ama hayat kurtaran adımları alışkanlık haline getirmek gerekir. Bu reflekslerin kazandırılması, eğitimlerin sürekliliğine bağlıdır.
Deprem bitince tehlike de bitmez. Yıkılan binaların enkazları, artçı sarsıntılar, elektrik ve gaz kaçağı gibi riskler devam eder. Arama-kurtarma organizasyonu, yaralıların tedavisi, barınma ve gıda desteği gibi konuların her biri önceden planlanmış bir bilinç gerektirir. Bu aşamada bilinçli yönetimler, halkın sadece binalarını değil, psikolojisini de sağlam tutar. Çünkü enkazdan kurtulan insan, hayata devam etmek için yalnızca barınma değil, moral ve güven duygusuna da ihtiyaç duyar.
Ne yazık ki ölü sayılarının bu kadar yüksek olmasının en temel nedeni, bilinçsizliktir. Deprem öncesinde alınmayan tedbir, deprem sırasında yapılan yanlışlar, deprem sonrasında geciken müdahaleler… Bunların her biri, zincirin kopmasına neden olur. Deprem, bilinçsizliğin yarattığı boşluklardan en acımasız şekilde girer. Oysa doğru bilgi, doğru planlama ve toplumsal dayanışma ile bu boşluklar kapatılabilir.
Depremle yaşamak bir tercih değil, bu coğrafyanın değişmez gerçeğidir. O yüzden depremi “olağanüstü” değil, “olağan” görmeli; şaşırmamalı, korkuya teslim olmamalı, bilinçle hazırlanmalıyız. Toplum olarak depremi konuşmak, ona hazırlanmak, tatbikatlar yapmak, çocuklarımıza öğretmek ve her fırsatta bilinç tazelemek, geleceğe bırakabileceğimiz en değerli mirastır. Çünkü depremi durduramayız ama bilinçli yönetim, bilinçli toplum ve bilinçli yaşam ile etkilerini en aza indirebiliriz.
Unutmayalım; deprem değil, bilinçsizlik öldürür. Ve bu topraklarda yaşamaya devam edeceksek, en güçlü zırhımız bilinç olacaktır.