İletişim çağının coşkusunu ilk kez 2000’lerin eşiğinde tattık. İnternet yaygınlaştı, uzaklar yakın oldu; toplantılar ekranlara sığdı, projeler kıtaları aştı, fikirlerin dolaşım hızı hayal gücümüzü bile geçti. O günlerin enerjisi, iyiye dair ne varsa hızlandırdı. Fakat aynı araçların kötüye kullanımı, görünmeyen yeni bir dönemin kapısını araladı: Belirsizlik Çağı. Resmî literatürde adı geçmese de sokakta, okulda, belediye veznesinde, hastane koridorunda hepimiz o “titreşimi” hissediyoruz.

Belirsizliğin ilk halkası veri güvenliğinde açılıyor. Artık kimliğimiz sadece bir kart değil, randevularımız, konumlarımız, alışkanlıklarımız, finansal izlerimizle birlikte dev bir dijital gölgeye dönüştü. Bir yerde yapılan konfigürasyon hatası başka bir kurumda zincirleme arızaya yol açabiliyor, sızdırılan yalnızca veri değil, toplumsal güven oluyor. Bu yüzden “yedeklilik, izlenebilirlik, erişim disiplini” teknik bir detay değil, kamu güvenliğinin yeni adı. Veriyi doğru koruyamayan hiçbir yapı, vatandaşının vicdanında meşruiyet üretemez.

Belirsizlik Çağı’nın ikinci halkası demokraside daralma. Hukukun gücünü korumak yerine “güçlünün hukukunu” normalleştiren her refleks, yurttaşın adalet terazisini şaşırtır. Seçim takvimi kadar, yargının bağımsızlığı, medyanın nefes alması, yerelin karar süreçlerine katılması ve kamunun şeffaf veri üretmesi belirleyicidir. Kuralların öngörülebilirliği zayıfladığında ilk kaybedenler gençler ve yatırımcılardır, çünkü gelecek planı, belirsizlikle değil, öngörülebilirlikle yazılır.

Bilgi ekosistemindeki hız, üçüncü halkayı oluşturuyor. Toplumsal vicdan. Dikkat ekonomisinin ödüllendirdiği “anlık paylaş” kültürü, doğrunun nefesini kesiyor. Yalan, tıpkı bir virüs gibi hızla yayılıyor, düzeltme ise çoğu zaman yetişemiyor. Tam da bu yüzden mahalle ölçeğinde doğrulama ağlarına, yerel medya–STK işbirliklerine, kamu kurumlarında dakik düzeltme ve içerik özgünlüğünü ispatlayan şeffaf protokollere ihtiyaç var. Güven, açıklıkla çoğalır, saklandıkça değil, paylaşıldıkça güçlenir.

Eğitim politikalarındaki zikzaklar, belirsizliği çocuk odasına taşıyor. Müfredat, sınav sistemi, öğretmen politikası her yıl başka bir yöne dönüyorsa, öğrenci en erken yaşta istikrarsızlığı öğreniyor. Oysa çağın gerektirdiği çekirdek yetkinlikler belli. Problem çözme, etik düşünme, dijital ve medya okuryazarlığı, iklim ve afet bilinci, işbirliği kültürü. Öğretmeni denek değil, değişimin taşıyıcısı yapabildiğimiz ölçüde sınıfın içindeki belirsizliği azaltır, okulun dışındaki dünyaya güvenle bağ kurarız.

Sağlık alanındaki skandallar, belirsizliği en kırılgan yerde büyütüyor. Tek bir hatalı ilaç, şeffaf olmayan bir satın alma, etkin işlemeyen geri çağırma sistemi, hastane kapısında bekleyen her bir insanın zihnine kuşku bırakıyor. “Hata kabul etmez” dediğimiz yerde, hatayı hızlıca tespit eden ve şeffafça düzelten bir kültür inşa edemiyorsak, aslında insan hayatını şansa bırakıyoruz. Sağlık çalışanını koruyan, izlenebilir tedariki zorunlu kılan, farmakovijilansı etkili işleyen bir düzen, yalnızca sistemin değil toplumun onurunu da korur.

Toplumun onur çıpası kadınların yaşam hakkıdır. Kadın cinayetleri ve şiddet vakaları, bir ülkenin vicdan haritasını acımasızca önümüze koyar. Koruma kararlarının uygulanmadığı, ısrarlı takibin hafife alındığı, delil toplamada ve raporlamada gecikilen her dosya, belirsizliği “yas”a dönüştürür. Şiddetsiz yaşam lütuf değil haktır, hak, ancak etkin koruma, hızlı müdahale ve veri temelli politika ile hayata geçer.

Ekonomide tablo, belirsizliğin faturasını büyütüyor. Gençler liyakat yerine referansın geçtiğini düşündüğünde, girişimcilik vitrinde, Ar-Ge formalitede kaldığında bavul hazır bekler. Yatırımcı kuralları öngöremediğinde kenara çekilir, üretici girdi maliyetlerinin ve dalgalı nakit akışının altında ezildiğinde kepenk indirir. Bu kısır döngüyü kırmanın yolu nettir. Basit ve tutarlı vergi/teşvik çerçevesi, uzun vadeli enerji ve lojistik planı, yeşil dönüşümde yol haritası, kamu alımlarında yenilikçiliği ve yerli üretimi teşvik eden şeffaf kriterler. Kural hem sermayenin hem emeğin ortak sigortasıdır.

Soframıza uzanan belirsizlik ise gıda güvenliğinde düğümleniyor. Bozuk ve kusurlu ürünlerin raflara sızdığı, soğuk zincirin delindiği, laboratuvar sonuçlarının kapalı kutu kaldığı her senaryoda bedeli en kırılgan olanlar ödüyor. Parti bazlı geri çağırma sistemleri, bağımsız laboratuvar şeffaflığı ve tüketiciye anlık bildirim kanallarıyla gıdanın tarladan rafa izlenebilirliğini sağlamak, ekonomiden önce insan onuruna saygıdır. Buna eşlik eden bir gerçek daha var. Yoksulluğun derinleştiği yerde beslenme bir istatistik değil, mahallenin çıplak gerçeğidir. Sosyal desteklerin erişilebilirliği kadar isabeti ve görünürlüğü de belirleyicidir, belediye/kooperatif/gıda bankacılığı ağları, belirsizliği sofrada azaltır.

Bütün bu tabloya rağmen karanlık bir tünelde değiliz, doğru yere tuttuğumuz fener, yönü gösterir. Türkiye’nin coğrafi avantajı, girişimci ruhu ve genç nüfusu güçlü bir başlangıç sermayesi. Bu sermayeyi Belirsizlik Çağı’nda değerli kılacak olan, üçlü bir mimaridir, şeffaflık ve hesap verebilirlik, siber ve fiziksel yedekliliğe dayanan kurumsal dayanıklılık, yerel basın/STK/üniversite/belediye işbirliğine yaslanan katılımcı ekosistem. Rotayı kazaya bırakmayanlar, geleceği de başkalarına bırakmaz. İletişim çağının kazandırdığı hız, belirsizlik çağında ancak güven ve adaletle anlam bulur. Ve biz, kuralları güçlendirip insan onurunu merkeze aldığımız ölçüde, bu çağın dalgalarını yön veren bir akıntıya çevirebiliriz.